Біз әділеттілікке сенеміз. Бірақ миымыз бұл туралы не ойлайды?
Қоғамда біз көбінесе "әділеттілік" ұғымына сенеміз — дұрыс пен бұрысты ажыратамыз, барлығына тең мүмкіндік болу керек деп ойлаймыз. Бірақ нейробиология бізге бұл сенімнің көбінесе иллюзия екенін көрсетеді.
Ми әділеттілікке қалай қарайды?Мидың негізгі міндеті — тірі қалу. Ол қауіп-қатерді алдын ала сезіп, тез әрекет етуге бейімделген. Сондықтан ми көп жағдайда объективті әділеттілік емес, өзіне қауіп төндірмейтін, қауіпсіз шешімдерді дұрыс деп қабылдайды.
Мысалы, зерттеулерде адамдар өз пайдасына әділетсіз шешімдерді оңай ақтап алса, өздеріне қарсы әділетсіздікті қатты қабылдайтыны анықталған. Бұл —
әлеуметтік әділеттілікке қатысты бейтарап емес реакция.
Көшбасшы миды қалай басқара алады?Нағыз көшбасшы — тек шешім қабылдаушы емес, адамдардың миына қалай әсер ету керектігін білетін тұлға. Ми үшін ең маңызды сигнал —
қауіпсіздік. Егер ұжымда адам өзін қауіпсіз, естіледі және бағаланады деп сезінсе, оның миы жақсы жұмыс істейді. Көшбасшы осыны қамтамасыз етуі керек.
Сондықтан жақсы басшы:
- Болжам жасауға мүмкіндік береді. Қашан не болатынын алдын ала айту миға тыныштық береді.
- Әділдік иллюзиясын емес, ашықтықты қамтамасыз етеді. Шешімдер қалай қабылданатынын ашық айту арқылы әділеттілік сезімін арттыруға болады.
- Қабылдауды басқаруға тырысады. Мәселе тек шешімде емес, оны қалай жеткізуде.
Иллюзияны қалай бұзамыз?Адам миы әділетсіз шешімді әділетті етіп көрсетуге шебер. Бұл —
когнитивтік бейімділік. Көшбасшы бұл иллюзиядан арылып, шынайылық пен сенімді орта құруға тырысқанда ғана командасында шынайы сенім мен ынтымақтастық орнайды.
Қорытынды: көшбасшылық — бұл сенімділік пен әділеттілік арасындағы нәзік тепе-теңдікті табу. Ал әділеттілік — көп жағдайда иллюзия. Бірақ оны ми қалай қабылдайтынын түсіну — тиімді басшы болудың кілті.
